Religious life in the Indus Valley Civilization

Religious life in the Indus Valley Civilization

by | Nov 1, 2025 | Ancient Indian History, History, Indus Valley Civilization

Introduction

The Indus Valley Civilization is one of the oldest urban civilizations in the world. It is rich in religious beliefs and practices that reflect the values ​​and concerns of its people. We learn about important aspects of their religious life through the worship of the mother goddess, Pashupati, nature, and funeral rites.

Important aspects

  1. Worship of the Mother Goddess

The mother goddess was the main worshipped deity of the Indus people. This is confirmed by the large number of female idols found here. They worshipped the mother goddess by various names such as Shakti, Durgi, Amma, and Ambe. The worship of the mother goddess was worshipped as a symbol of fertility and motherhood. This worship shows the important role of women in their society.

  1. Worship of Pashupati

The central figure in the religious practices of the Indus Valley is Pashupati, often depicted as a yogi. Seals from Harappa, Mohenjodaro and Kalibangan reveal images of a three-horned yogi seated in a Yogic position. The yogi is surrounded by various animals. Scholars have referred to this yogi as `Pashupati’ or `Trimurti’.

  1. Nature and Animal Worship

The Indus Valley Civilization people had a deep respect for nature and animals, incorporating these elements into their spiritual practices. They worshipped various natural deities representing fire, rivers, earth and sky, often with a mixture of fear and devotion. The bull was considered sacred. It symbolized strength and fertility. Birds such as pigeons also had religious significance, along with the Ashwatha tree, which was believed to be a sacred tree. This indicates the civilization’s deep connection with animals and nature. It also resonates with spiritual meaning.

  1. Cremation Rituals

The people of the Indus Valley Civilization had unique cremation customs. This demonstrates their beliefs about life, death and the afterlife. The excavations at Harappa led by Mortimer Wheeler reveal the various ways they followed in the cremation of their dead. About 67 tombs were excavated here, each of which is worth to study.

  1. After death, the bodies were left to be eaten by vultures and crows. The remaining bones were later buried.
  2. Some bodies were cremated. The ashes were placed in a pot and then buried in the tomb.
  3. Some bodies were buried and then cremated according to specific rituals. Instances of burning two bodies in a single tomb can be observed at Lothal.

These practices reflect a complex understanding of death and their belief in an afterlife.

Conclusion

The religious life of the Indus Valley Civilization reflects a profound connection with nature. The worship of deities such as the Mother Goddess and Pashupati, along with their elaborate burial practices, reveals the civilization’s deep spiritual consciousness and offers valuable insights into the religious and cultural foundations of one of the world’s earliest urban societies.

Religious life in the Indus Valley Civilization

ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನ

by | Nov 1, 2025 | ಇತಿಹಾಸ, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸ, ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ

ಪೀಠಿಕೆ

ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ನಗರ ನಾಗರೀಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಜನರ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳಿಂದ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ನಾವು ಮಾತೃ ದೇವತೆ, ಪಶುಪತಿ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ಆರಾಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಶವ ಸಂಸ್ಕಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನದ ಮಹತ್ವದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯುತ್ತೇವೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು

  1. ಮಾತೃದೇವತೆಯ ಆರಾಧನೆ

ಮಾತೃದೇವತೆ ಸಿಂಧೂ ಜನರ ಪ್ರಧಾನ ಆರಾಧನಾ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಿತು. ಸಾಕಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಸ್ತ್ರೀಮೂರ್ತಿಗಳು ಇದನ್ನು ಪುಷ್ಠಿಕರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮಾತೃದೇವತೆಯನ್ನು ಇವರು ಶಕ್ತಿ, ದುರ್ಗಿ, ಅಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಅಂಬೆ ಎಂಬ ವಿವಿಧ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಾತೃ ದೇವತೆಯ ಆರಾಧನೆ, ಫಲವತ್ತತೆ ಮತ್ತು ಮಾತೃತ್ವದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಆರಾಧನೆಯು ಅವರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

  1. ಪಶುಪತಿಯ ಆರಾಧನೆ

ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪಶುಪತಿ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ಯೋಗಿ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹರಪ್ಪಾ, ಮೊಹೆಂಜೋದಾರೋ ಮತ್ತು ಕಾಲಿಬಂಗನ್‌ನ ಮುದ್ರೆಗಳು ಪದ್ಮಾಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿರುವ ಮೂರು ಕೊಂಬಿನ ಯೋಗಿಯ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಯೋಗಿಯು ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕೊಂಬುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲ ಹಾಗೂ ನಾಲ್ಕು ಕೈಗಳಿವೆ.  .ಯೋಗಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ವಿದ್ವಾಂಸರು ಈ ಯೋಗಿಯನ್ನು ʻಪಶುಪತಿ’ ಅಥವಾ ʻತ್ರಿಮೂರ್ತಿ’ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.

  1. ಪ್ರಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಆರಾಧನೆ

ಸಿಂಧೂ ಜನರು ಪ್ರಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಆರಾಧಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಅವುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾದ ಗೌರವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಅವರು ಬೆಂಕಿ, ನದಿಗಳು, ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ಆಕಾಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ವಿವಿಧ ನೈಸರ್ಗಿಕ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಯ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ಪೂಜಿಸಿದರು. ಗೂಳಿಯನ್ನು ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಫಲವತ್ತತೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಪಾರಿವಾಳಗಳಂತಹ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಸಹ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು, ಜೊತೆಗೆ ಅಶ್ವತ್ಥ ಮರವನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಮರವೆಂದು ನಂಬಿದ್ದರು. ಇದು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಆಳವಾದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲದೇ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ದ್ವನಿಸುತ್ತದೆ.

  1. ಶವಸಂಸ್ಕಾರದ ಆಚರಣೆಗಳು

ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಜನರು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಶವಸಂಸ್ಕಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಇದು ಜೀವನ, ಸಾವು ಮತ್ತು ಮರಣಾನಂತರದ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಹರಪ್ಪಾದಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಟಿಮರ್ ವೀಲರ್ ನೇತೃತ್ವದ ಉತ್ಖನನವು ಸತ್ತವರ ಸಂಸ್ಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿವಿಧ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 67 ಗೋರಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಕನನ ಮಾಡಿದ್ದು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಭ್ಯಾಸ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ.

  1. ಸತ್ತನಂತರ ದೇಹಗಳನ್ನು ರಣಹದ್ದುಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಗೆಗಳಿಗೆ ತಿನ್ನಲು ಬಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಉಳಿದ ಮೂಳೆಗಳನ್ನು ನಂತರ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.
  2. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಶವಗಳನ್ನು ಸುಡುತಿದ್ದರು. ಅದರ ಚಿತಾಭಸ್ಮವನ್ನು ಮಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿ ನಂತರ ಅದನ್ನು ಸಮಾಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೂಳುತ್ತಿದ್ದರು.
  3. ಕೆಲವು ದೇಹಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಿ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದು, ನಂತರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ದಹನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಒಂದೇ ಸಮಾಧಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ದೇಹಗಳನ್ನು ಸುಡುವ ನಿದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಲೋಥಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಈ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಸಾವಿನ ಸಂಕೀರ್ಣ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಮರಣಾನಂತರದ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ.

ಉಪಸಂಹಾರ

ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನವು ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾತೃ ದೇವತೆ ಮತ್ತು ಪಶುಪತಿಯಂತಹ ದೇವತೆಗಳ ಆರಾಧನೆ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಮಾಧಿ ಆಚರಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಜೀವನದ ವಿವಿಧ ಮಗ್ಗಲುಗಳ ಪರಿಚಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಇತಿಹಾಸದ ಅತ್ಯಂತ ಆಕರ್ಷಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಪಂಚದ ಬಗ್ಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತೇವೆ.

CSS to this text in the module Advanced settings.

Economic Life of Harappa Civilization

Economic Life of Harappa Civilization

by | Nov 1, 2025 | Ancient Indian History, History, Indus Valley Civilization

Introduction

The people of the Indus Valley Civilization (Harappan Civilization) were involved in various economic activities. They shaped their economic life in a way that laid the foundation for future societies. Here, we can observe the main aspects of their economy including agriculture, industries, trade and art.

Essential aspects of the Economy

1) Agriculture and Animal Husbandry: Agriculture was the primary occupation of the Indus Valley Civilization. They grew various crops like wheat, barley, rice, vegetables, dates, millet, peas and oilseeds depending on the climate, soil fertility and irrigation. The discovery of watermelon and date seeds in the cities of Harappa and Mohenjo-daro suggests that they grew watermelon and dates. The remains of cotton cloth suggest that cotton was grown as a commercial crop. Irrigation canals are found in the Indus Valley Civilization. Many granaries have been discovered. They used wooden ploughs for ploughing. The Indus people took up occupations like animal husbandry along with agriculture.

2) Industries: Harappa, Mohenjodaro and Lothal were major industrial areas. Industries like weaving, pottery, blacksmithing, metal making, etc. were prevalent. Dyeing, cloth making, tailoring etc. were other industries. They used weapons like axes, swords, shields, knives, spears, helmets, bows, arrows, spears and spears for their protection. It is known that these industries also gained importance.

3) Metals: The Indus people displayed considerable metallurgical skills by using metals like silver, gold, copper, tin and lead in their daily life. However, there is evidence that they did not use iron during this period.

4) Trade: The Indus Valley Civilization was mainly dependent on trade. Domestic and foreign trade was flourishing. Harappa, Mohenjodaro, Lothal and Kalibangan were important trading centers. Seashells were imported from Balakot in Balochistan, sankas from Lothal, slate from Khetra and Debari mines, gold from Kolar and Hatti mines, lead from South India, and Kage gold from Balochistan. Harappa, Mohenjodaro and Lothal were foreign trade centers. The Indus Valley Civilization had foreign trade with countries like Egypt, Mesopotamia, China, Persia and Syria. They used oxen, buffaloes, donkeys and camels for land transport. They knew the decimal system. Weighing stones, scales and bronze depth bars have been found in the cities of Mohenjodaro and Harappa.

5) Seals: About 1500 seals have been found in the Indus Valley. They are believed to have played an important role in their economic life. They are made of bone, terracotta and clay. Many seals have images of humans and animals. Some seals have been inscribed with pictographic writings.

6) Crafts: The Indus people were also skilled craftsmen and were quite skilled in art and architecture. The bronze statue of a dancing woman and a carved stone statue of a bearded man found in the city of Mohenjo Daro are a reflection of the artistic sophistication of the Indus people.

Conclusion

The economic life of the Indus Valley Civilization was a complex fabric woven from agriculture, industry, trade, artistry and spiritual beliefs. Their innovative practices in agriculture and trade laid the foundation for economic systems that would influence future generations. Thus, the Indus Valley Civilization, one of the world’s earliest urban civilizations, offers insights into economic mobility.

Economic Life of Harappa Civilization

ಸಿಂದೂ ಬಯಲಿನ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನ

by | Oct 27, 2025 | ಇತಿಹಾಸ, ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸ, ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆ

ಪೀಠಿಕೆ

ಸಿಂದೂ ಬಯಲಿನ ನಾಗರೀಕತೆಯ(ಹರಪ್ಪ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ) ಜನರು ವಿವಿಧ ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇವರು ಭವಿಷ್ಯದ ಸಮಾಜಗಳಿಗೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇಲ್ಲಿ, ನಾವು ಕೃಷಿ, ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ಮಕತೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಅವರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನದ/ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು

1. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಪಶುಸಂಗೋಪನೆ: ಕೃಷಿಯು ಸಿಂಧೂ ಜನರ ಮೂಲ ಉದ್ಯೋಗವಾಗಿತ್ತು. ಇವರು ಹವಾಮಾನ, ಭೂಮಿಯ ಫಲವತ್ತತೆ ಹಾಗೂ ನೀರಾವರಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಗೋಧಿ, ಬಾರ್ಲಿ, ಭತ್ತ, ತರಕಾರಿ, ಖರ್ಜೂರ, ನವಣೆ,ಬಟಾಣಿ ಹಾಗೂಎಣ್ಣೆಕಾಳು ಗಳಂತಹ ವಿವಿಧ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಹರಪ್ಪ ಹಾಗೂ ಮೊಹೆಂಜೋದಾರೋ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಂಗಡಿ ಮತ್ತು ಖರ್ಜೂರ ಬೀಜಗಳು ದೊರಕಿದ್ದು ನೋಡಿದರೆ ಅವರು ಕಲ್ಲಂಗಡಿ ಹಾಗೂ ಖರ್ಜೂರಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಹತ್ತಿ ಬಟ್ಟೆಯ ಅವಶೇಷಗಳು ದೊರೆತಿರುವುದರಿಂದ ಹತ್ತಿಯನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬೆಳೆಯನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆಂದು ಅರಿಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ನೀರಾವರಿಯ ಕಾಲುವೆಗಳು ಸಿಂಧೂ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ದೊರಕಿವೆ. ಅನೇಕ ಉಗ್ರಾಣಗಳು ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ. ಉಳುಮೆಗಾಗಿ ಇವರು ಮರದ ನೇಗಿಲುಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಿಂಧೂ ಜನರು ಕೃಷಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಪಶುಪಾಲನೆಯಂತಹ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದರು.

2. ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು : ಹರಪ್ಪ, ಮೊಹೆಂಚೋದಾರೋ ಹಾಗೂ ಲೋಥಾಲ್ ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದವು. ನೇಕಾರಿಕೆ, ಕುಂಬಾರಿಕೆ, ಕಮ್ಮಾರಿಕೆ, ಲೋಹ ತಯಾರಿಕೆ, ಮುಂತಾದ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಬಣ್ಣ ತಯಾರಿಕೆ, ಬಟ್ಟೆ ತಯಾರಿಕೆ, ಕುಸುರಿ ಕೆಲಸ ಮುಂತಾದವು ಇನ್ನಿತರ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಾಗಿದ್ದವು. ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಅವರು ಕೊಡಲಿ, ಕತ್ತಿ, ಗುರಾಣಿ, ಚಾಕು, ಭರ್ಚಿ, ಕವಚ, ಶಿರಾಸ್ತ್ರಣ, ಬಿಲ್ಲು, ಬಾಣ, ಶೂಲ ಮತ್ತು ಈಟಿಯಂತಹ ಆಯುಧಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಈಗಾಗಿ ಈ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಸಹ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದವೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.

3. ಲೋಹಗಳು: ಸಿಂಧೂ ಜನರು ತಮ್ಮ ದೈನಂದಿನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ, ಚಿನ್ನ, ತಾಮ್ರ, ತವರ ಮತ್ತು ಸೀಸದಂತಹ ಲೋಹಗಳನ್ನು ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಗಣನೀಯ ಲೋಹಶಾಸ್ತ್ರ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಬಳಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ.

4. ವ್ಯಾಪಾರ : ಸಿಂಧೂ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿತ್ತು. ದೇಶೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಗಳು ಭರದಿಂದ ಸಾಗಿದ್ದವು. ಹರಪ್ಪ, ಮೊಹೆಂಜೋದಾರೊ, ಲೋಥಾಲ್ ಹಾಗೂ ಕಾಲಿಬಂಗನ್ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಸಮುದ್ರದ ಚಿಪ್ಪನ್ನು ಬಲೂಚಿಸ್ಥಾನದ ಬಾಲಕೋಟದಿಂದ, ಶಂಕಗಳನ್ನು ಲೋಥಾಲ್‌ದಿಂದ, ಚರ್ಟಕಲ್ಲನ್ನು ಖೇತ್ರ ಹಾಗೂ ದೇಬರಿ ಗಣಿಗಳಿಂದ, ಚಿನ್ನವನ್ನು ಕೋಲಾರ ಮತ್ತು ಹಟ್ಟಿ ಗಣಿಗಳಿಂದ, ಸೀಸವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಿಂದ, ಕಾಗೆ ಬಂಗಾರವನ್ನು ಬಲೂಚಿಸ್ಥಾನದಿಂದ ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹರಪ್ಪ, ಮೆಹೆಂಜೋದಾರೊ ಹಾಗೂ ಲೋಥಾಲ್‌ಗಳು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಸಿಂಧೂ ಜನರು ಈಜಿಪ್ಟ್, ಮೆಸೋಪೋಟಮಿಯಾ, ಚೀನಾ, ಪರ್ಶಿಯಾ ಹಾಗೂ ಸಿರಿಯಾ ಮುಂತಾದ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಎತ್ತು, ಎಮ್ಮೆ, ಕತ್ತೆ ಹಾಗೂ ಒಂಟೆಗಳನ್ನು ಭೂಸಾರಿಗೆಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರಿಗೆ ದಶಮಾಂಶ ಪದ್ಧತಿ ತಿಳಿದಿತ್ತು ಮಹೆಂಜೋದಾರೋ ಹಾಗೂ ಹರಪ್ಪ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ತೂಕದ ಕಲ್ಲುಗಳು, ತಕ್ಕಡಿ ಹಾಗೂ ಕಂಚಿನ ಆಳತೆಯ ಕಡ್ಡಿಗಳು ಸಿಕ್ಕಿವೆ.

5. ಮುದ್ರೆಗಳು: ಸಿಂಧೂ ನದಿಯ ಬಯಲಿನಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ಸುಮಾರು 1500 ಮುದ್ರೆಗಳು ದೊರಕಿವೆ. ಇವುಗಳು ಅವರ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇವುಗಳು ಮೂಳೆ, ಟೆರಿಕೋಟ ಹಾಗೂ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನಿಂದ ತಯಾರಾಗಿವೆ. ಅನೇಕ ಮುದ್ರೆಗಳು ಮಾನವನ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕೆಲವು ಮುದ್ರೆಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರ ಲಿಪಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಬರವಣಿಗೆಗಳು ಕಂಡು ಬಂದಿವೆ.

6. ಕರಕುಶಲತೆ : ಸಿಂಧೂ ಜನರು ಕರಕುಶಲ ಕೆಲಸಗಾರರೂ ಆಗಿದ್ದು ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಪರಿಣಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಮೊಹೆಂದೋ ದಾರೋ ನಗರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ನೃತ್ಯ ಭಂಗಿಯ ಕಂಚಿನ ಸ್ತ್ರೀ ವಿಗ್ರಹ ಹಾಗೂ ಗಡ್ಡದಾರಿ ಪುರುಷನ ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹ ಸಿಂಧೂ ಜನರ ಕಲಾ ನೈಮಣ್ಯತೆಗೆ ಹಿಡಿದ ಕನ್ನಡಿಯಾಗಿದೆ.

ಉಪಸಂಹಾರ

ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನವು ಕೃಷಿ, ಕೈಗಾರಿಕೆ, ವ್ಯಾಪಾರ, ಕಲಾತ್ಮಕತೆ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ನೇಯ್ದ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಬಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಅವರ ನವೀನ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಭವಿಷ್ಯದ ಪೀಳಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಿದವು. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಪ್ರಪಂಚದ ಆರಂಭಿಕ ನಗರ ನಾಗರಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಸಿಂದೂ ನಾಗರೀಕತೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಚಲನಶೀಲತೆಯ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

Social Life of the Indus Valley Civilization

Social Life of the Indus Valley Civilization

by | Oct 23, 2025 | Ancient Indian History, History, Indus Valley Civilization

Introduction

The social life of the Indus Valley Civilization was well-organized, disciplined and culturally advanced. People lived in planned cities like Harappa and Mohenjo-daro. People were engaged in agriculture, trade, handicrafts and various forms of entertainment. They lived a balanced and harmonious life. Overall, their social life was a blend of simplicity, organization and sophistication. It continues to fascinate not only historians but also the common people today and forever. Here is a glimpse into it..

Salient Features

1. Family system: A specific family system is found in Harappan culture. The members of a family lived collectively. The family system here is matriarchal family system.

2. Social classes: There was no specific caste system during the Harappan culture. However, according to Dr. V.D. Pusalkar, it was divided into 4 divisions based on profession: educated class, military class, artisan class and labor class. This social structure indicates the level of complexity and organization. It is known that the Indus people performed their responsibilities according to their class.

3. Marriage system: There is no specific information about the marriage system during the Harappan civilization, it is known that a consanguineous marriage system existed

4. Position of women: The position of women was important during the Harappan culture. Women were worshipped as mother goddesses. The worship of the Mother Goddess reflected a respect for women and fertility. In a way, a matriarchal family system was seen.

5. Position of men: The position of men in society was predominant, and the man was considered the head of the family.

6. Diet: The diet of the Harappans was diverse. The people of the Harappan civilization were mixed eaters. Both vegetarians and non-vegetarians existed. Vegetarians used grains like wheat, rice and barley along with milk, vegetables and various milk products. Fruits like dates and pomegranates were also common. Carnivores used animals such as sheep, goat, deer, cattle, and pigs for meat. They used spices to flavor their dishes.

7. Animal husbandry: Animal husbandry played a crucial role in the livelihood of the Indus people. They domesticated a variety of animals including cows, bulls, buffaloes, donkeys, dogs, sheep, goats, and pigs, which contributed to their agricultural and economic activities.

8. Clothing: It is impossible to be specific about the clothing worn by men and women during the Harappan period. The figures of both men and women found during the research period are nude. The question arises whether they did not wear clothes at all. It is believed that during the Paleolithic period, cotton and woolen clothing was worn based on scraps of cotton cloth and sheep farming. Men wore dhoti and uttaria, while women wore sarees.

The clothing of the Indus Valley Civilization was predominantly made of cotton and wool. This choice of fabric reflects their advanced textile production techniques.

9. Cosmetics: The Indus Valley Civilization placed great importance on personal adornment and grooming. Evidence suggests that they used a variety of cosmetics, including lip balm, eye gel, face balms, and powders. They also used copper mirrors and ivory combs. This indicates a sophisticated approach to their personal care for the time. Boxes were often used to store jewelry and cosmetics.

10. Hairstyle: Both men and women in the Indus Valley Civilization took pride in their hairstyles. It was common for individuals to comb their hair back and tie it in a bun. The artistic figurines of a girl in a dancing pose found at Mohenjodaro display unique hairstyles. Men usually left their beards intact and shaved their moustaches

11. Jewelry: Jewelry held significant cultural significance among the Indus Valley Civilization. Both men and women adorned themselves with various types of jewelry. Jewelry such as necklaces, anklets, finger rings, waist belts, bracelets, anklets, etc. have been found during the excavations. These jewelry were made from materials such as gold, silver, copper, ivory, shell, and ceramics. They have intricate designs and shapes.

12. Toys: Children of the Indus Valley Civilization enjoyed a variety of toys, reflecting the creativity and craftsmanship of the civilization. Artifacts such as bamboo dolls, clay figurines, marbles, and miniature animals have been found, with Chand Daro being identified as a significant toy manufacturing center of the period.

13. Entertainment: The people of Harappan civilization were entertainment lovers. They played many sports in their free time. Chess, Pagade, dancing, singing were indoor games. But outdoor sports included hunting, fishing, bullfighting and cockfighting. They used to make dolls made of clay for the amusement of children. This explains the rich cultural life.

14. Household items: A number of household items have been found that illustrate the daily life of the Indus people, including mats, knives, axes, cooking utensils, spoons, bowls, mirrors, and furniture such as chairs and tables. These artifacts reflect their practical needs and advanced craftsmanship.

Epilogue 

The social life of the Harappan or Indus Valley Civilization was highly organized, sophisticated, and advanced for its time. The society followed a matriarchal family system, where women held a prominent position and were worshipped as mother goddesses. However, men were still considered the heads of households. There was no rigid caste system; instead, society was divided into professional classes such as scholars, soldiers, artisans, and laborers. The Harappans led a balanced and diverse lifestyle. Their diet included both vegetarian and non-vegetarian foods such as grains, fruits, dairy products, and meat. Animal husbandry formed the backbone of their economy. Their clothes, made from cotton and wool, demonstrated their advanced textile skills. In addition, features such as the use of cosmetics, mirrors, and combs indicate that they were beauty lovers. Children played with toys made of clay and bamboo, and people enjoyed a variety of entertainment, from music and dance to games such as chess, hunting, and bullfighting. Overall, the Harappan social system depicts a vibrant, cultured, and progressive civilization that valued beauty, balance, and harmony in daily life.