ಅಮೋಘವರ್ಷ I, ಅಮೋಘವರ್ಷ ನೃಪತುಂಗ I ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, 814 ರಿಂದ 878 CE ವರೆಗೆ ಆಳಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜವಂಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಕ್ರವರ್ತಿ. ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ 64 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸುದೀರ್ಘವಾದ ನಿಖರವಾಗಿ ದಿನಾಂಕದ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಆಳ್ವಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು, ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು.

800 CE ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಅಮೋಘವರ್ಷ 815 ರಲ್ಲಿ 14 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ತಂದೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಗೋವಿಂದ III ರ ಮರಣದ ನಂತರ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಏರಿದನು. ಹಲವಾರು ಬಂಡಾಯ ಬಣಗಳು ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅವನ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ ಕಾರಣ, ಅವನ ಆರಂಭಿಕ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಆಂತರಿಕ ಕಲಹದಿಂದ ನಾಶವಾಯಿತು. ಈ ಆರಂಭಿಕ ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಅಮೋಘವರ್ಷ, ತನ್ನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಕಕ್ಕ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಅಡ್ಮಿರಲ್ ಬಂಕೆಯ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ, ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ರಾಜವಂಶದ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ದಂಗೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ 821 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವರು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ನೀತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು, ಗಂಗರು, ಚಾಲುಕ್ಯರು ಮತ್ತು ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗೆ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ತಂದ ವೈವಾಹಿಕ ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿದರು.

ಅಮೋಘವರ್ಷನ ಸಾಧನೆಗಳು ಸೇನಾ ವಿಜಯಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಅವರು ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಶಾಶ್ವತ ಪರಂಪರೆ ಅಡಗಿದೆ. ಅವರು ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿತ್ಯದ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದರು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸುವರ್ಣ ಯುಗವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು. ಅಮೋಘವರ್ಷ ಅವರು ಸ್ವತಃ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಕವಿರಾಜಮಾರ್ಗದ ಸಹ-ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದರು, ಇದು ಕನ್ನಡದ ಆರಂಭಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಮಹಾವೀರಾಚಾರ್ಯ, ಜಿನಸೇನ, ವೀರಸೇನ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವಿಜಯರಂತಹ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ನೀಡಿದನು.

ಅಮೋಘವರ್ಷ ಅವರು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆಯ ಆಳವಾದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ “ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರ ರತ್ನಮಾಲಿಕಾ” ಎಂಬ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೃತಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಅನುಯಾಯಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅವರು ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಜೈನ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಮೇಲಿನ ಅವನ ಭಕ್ತಿ ಎಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಪ್ಲೇಗ್‌ನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲು ತನ್ನ ಬೆರಳನ್ನು ದೇವಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಜನರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದನು.

ಅಮೋಘವರ್ಷನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಸಾಹಸವೆಂದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಮಯೂರಖಂಡಿ (ಇಂದಿನ ಬೀದರ್) ದಿಂದ ಮಾನ್ಯಖೇಟಕ್ಕೆ (ಇಂದಿನ ಮಲ್ಖೇಡ್, ಕರ್ನಾಟಕ) ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದನು. ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಭಗವಾನ್ ಇಂದ್ರನ ಸ್ವರ್ಗೀಯ ನಿವಾಸದ ವೈಭವಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದನು. ರಾಜಧಾನಿಯು ಅದರ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕರಕುಶಲತೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರವು ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಯಿತು.

ಅಮೋಘವರ್ಷ ಒಬ್ಬ ಅಸಾಧಾರಣ ಯೋಧ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆಯ ಮಾಸ್ಟರ್. ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವಿಂಗವಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅವರು ವೆಂಗಿಯ ಪೂರ್ವ ಚಾಲುಕ್ಯರನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದನು, ನಂತರ ಅವರು ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಚಾಲುಕ್ಯರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹದ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅಂತೆಯೇ, ಅವನು ತನ್ನ ಮಗಳನ್ನು ಎರಡನೇ ನಂದಿವರ್ಮನ್‌ಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗೆ ಬಲವಾದ ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡನು, ಹೀಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಬಲಪಡಿಸಿದನು.

ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಉಪಖಂಡದ ಆಚೆಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿದವು. 851 CE ನಲ್ಲಿ ಅವನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅರಬ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಸುಲೈಮಾನ್, ರೋಮನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ, ಚೀನೀ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಮತ್ತು ಬಾಗ್ದಾದ್‌ನ ಖಲೀಫಾ ಜೊತೆಗೆ ಅಮೋಘವರ್ಷ ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕು ಮಹಾನ್ ರಾಜರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯು ಅಮೋಘವರ್ಷ ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತಿಗೆ ಅಮೋಘವರ್ಷದ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿವೆ. ಅವರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಈಗ ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣವಾಗಿರುವ ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಜೈನ ನಾರಾಯಣ ದೇವಾಲಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾತೃವಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯಖೇಟದಲ್ಲಿ ನೇಮಿನಾಥ ಬಸದಿ ಮತ್ತು ಕೊಣ್ಣೂರಿನಲ್ಲಿ ಬಸದಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ.

ಅಮೋಘವರ್ಷದ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಅದರ ಮಿಲಿಟರಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅದರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚೈತನ್ಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಗಾಗಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದಿತು, ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಉನ್ನತ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿಸಿತು.

ಅಮೋಘವರ್ಷ 877 CE ನಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಸಿಂಹಾಸನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು, ಸಮೃದ್ಧ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಉಳಿಯುವ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋದರು. ಅವರ ಶಾಂತಿಯುತ ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿತ್ಯಪೂರ್ಣ ಆಡಳಿತವು ಅವರಿಗೆ “ದಕ್ಷಿಣದ ಅಶೋಕ” ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಇಂದು  ಅಮೋಘವರ್ಷನ  ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬುದ್ಧ ನಾಯಕತ್ವ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಏಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯ ದಾರಿದೀಪವಾಗಿ ನಿಂತಿದೆ.